《歌手》决赛昨晚圆满收官 林忆莲问鼎歌王荣耀



?ала — ?а?и?? булара?, ауыл хужалы?ынан тыш баш?а эшт?р мен?н ш???лл?не?сел?р й?ш?г?н урын.
?ала — халы? й?ш?г?н эре тора? пункт, унда й?ш?г?н кешел?р ауыл хужалы?ы мен?н ш???лл?нм?й. ??ешк?н хужалы? комплексы, и?тисады бар, архитектура ??м инженер ?оролмалар тупланма?ы булып ?анала.
?ала термины ултыра? тир?л?й ?а?ланыу ?ойма?ы ер ?улса?ы й?ки ?ала стена?ы булыу?ан килеп сы??ан. Борон?о рус д??л?тенд? ?ала тип ошондай ?ойма мен?н уратып алын?ан ??м халы? й?ш?г?н ??р эре пункт атал?ан. ?алалар с?н??т ??м ??н?рселек, техник ?а?аныштар ??еше ???ге булып хе?м?т итк?н.
??? кил?, ?алалар ?ала агломерациялары булдыра. Континенттар ??м илд?р ?с?н айырыуса м??им ролде баш ?алалар ??м миллиондан ашыу хал?ы бул?ан агломерациялар, шул и??пт?н мегалополистар ??м глобаль ?алалар уйнай.
Д?р?? ?ала т???л?ш?н ?йр?не? мен?н махсус дисциплина — ?ала т???л?ш? ш???лл?н?. Ул ?ала т???л?ш? ?а?и??л?рен, закондарын ?йр?н?. ?ала т???л?ш? архитектура ?лк??енд? барлы??а кил?. Тора-бара ?алалар ?урая т?ш? ??м улар?ы планлаштырыу ?с?н гигиена, и?тисад, экология, транспорт ?.б. тура?ында ??т?лм? белем к?р?к була.[1].
Билд?л?м?
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Тарихи ф?н контексында ?ала ун билд?г? эй?. Быны? буйынса ул т??ге ва?ыттар?а?ы ауылдар?ан, атап ?йтк?нд?, ??н?рсел?р о?тахана?ы, сау?а билд?л?ре (килтерелг?н ?йбер??р, а?са) ??м административ идаралы? — ра?лаусы мис?т ??м пломба), х?рби йы?азландырыу предметтары (?орал, х?рби ?орамалдар), т?рл? ны?ытмалар, таш т???л?ш с?н??те объекттары зодчество, я?малар, ?имм?тле к?нд?лек тормош предметтары, би???ест?р, ?ала т???л?ш усадьбалары, уратып ал?ан ?оймалар буйынса айырыла.
Х??ерге тора? пункттар?ы ?ала категория?ына индере? законлы р??ешт? баш?арыла; был осра?та ?ала хал?ы и??бе айырыла: 250 кешен?н — Данияла, 50 ме? кеше — Японияла.
Тарих
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Б?т? ?алалар?ы? ??м ауылдар?ы? тарихы улар?ы? барлы??а киле?ен?н, ошо территорияла т??ге кешел?р?е? барлы??а киле?ен?н ??м улар?ы? ту?тау?ы? ошонда й?ш??ен?н башлана. Традиция буйынса тора? пункттар?ы? тарихын улар?ы? т?? башлап телг? алыныуынан ?анай?ар (д?р?? м??л?м?т тапшырыусы баш?а ысул ?лег? тиклем ю?). ?ала бул?андан алып бер нис? тап?ыр уны? статусы ??м исеме л? ??г?рерг? м?мкин. Б?г?н археологтар тарафынан табыл?ан ме?л?г?н реаль, борон?о ??м урта быуат ?алалары билд?ле. ?ай?ы бер??рене? территория?ына я?ы ?алалар т???лг?н, икенсе бер??ренд? тормош ??л?к??? дауам ит?. Тарих белг?нде, тикшерг?нде хик?й?л??. Шу?а к?р?, ?ала тарихын улар?ы? т??ге тап?ыр я?ма р??ешт? и?к? алыу ва?ытынан алып ?анай?ар.
Борон?о донъя ?алалары
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
?леге ва?ытта планетаны? и? борон?о ?ала?ы булып бе??е? эра?а тиклем 8 ме? йыллы?та?ы Чатал-Хююк ?ала?ы ?анала. Баш?а ?алалар бе??е? эра?а тиклем 5 ме? йыллы?та?ылары ла м???ни?те буйынса ла, д??м?ле буйынса ла тура килм?й. Я?ынса бе??е? эра?а тиклем 5 ме?енсе йылдан Дунай?ан буласа? Греция ??м Днепр я?ына эре территориаль ???кт?р тарала.
Триполь м???ни?те буйынса прото-?алалар (ны?ытыл?ан ?алалар), 5-12 ме? халы? й?ш?г?н (Доброводтар, Майданецк, Петрендар ?.б. 250—400 гектар май?ан?а эй?; Румыния, Молдавия, Украина).
Р?с?й территория?ында был осор?о? и? эре ?ала?ы булып ?? тикшерелг?н Вожмариха тора. Ар?айым ??м Урал буйы территориаль ???кт?ре (?алалар иле) бе??е? эра?а тиклем 3-2 ме? йыллы?тан ??еш?. Археологик м??л?м?тт?р буйынса, Дербент (Да?стан) 5000 йыллы?ын билд?л?не. Бе??е? эра?а тиклем 4-3 ме? йыллы?тар мен?н донъя?а билд?ле бул?ан борон?о территориаль ???кт?р даталана: Борон?о Месопотамияла — Ур, Урук, Ницер; Борон?о Мысыр?а— Мемфис, Фивы; ?индостанда — Мохенджо-Даро, Хараппа; Грецияла — Спарта, Афина.
Европа ?алаларыны? д?й?м билд?ле тарихын бе??е? эра?а тиклем 8-7 быуаттан Ереван (?рм?нстан), Гадес (Испания), Массилия (Франция), Рим (Италия), Ольвия, Пантикапей (Керчь, ?ырым) ?.б. башлай. Бе??е? эра?а тиклем VI быуатта — бе??е? эра?а тиклем V быуатта у? х??ерге Р?с?й территория?ында Фанагория, Гермонасса, Танаис ??м баш?а антик ?алалар барлы??а кил?. Т??ге ?алалар промыслалар ??м ауыл хужалы?ы мен?н ты?ы? б?йл?нг?н була, с?нки йыш ?ына улар ултыра? игенсел?р ??м малсылар тарафынан булдырыла. К?п илд?р?? б?л?к?й ?алалар был б?йл?неште ?лег? тиклем ?а?лай, ауыл хужалы?ы хе?м?тен? эре ?алалар хал?ы ла тартыла.
Урта быуат ?алалары
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Рим, Константинополь, Херсонес Таврический (Севастополь, ?ырым) тарихы к?р??те?е буйынса, V быуаттан урта быуат ?алалары антиклы? ва?ытында у? булдырыл?ан традицион й?м?и?т тенденция?ын дауам ит?. XI быуат—XII быуатр?а Европа ?л?ш?н?? и? эре ?алалары: Флоренция, Рим, Париж, Лондон, Кёльн, Киев ??м баш?алар.

?алалар йыш ?ына ?а?ланыу ны?ытмалары (замоктар, ??л??л?р ?.б.) бул?ан урындар?а ??м улар тир?л?й ??еш?. Быны этимология ла са?ылдыра: ??ала? (сирк??-славян теленд? ?градъ?) уратып алын?ан, ?а?лан?ан урын, тиг?нде асы? а?лата (поляк ???е gród— крепость) [1]).
Русьты? Скандинав теленд?ге Гардарика лар атама?ы ?ушма ??м ??алалар д??л?те? тиг?нде а?лата. Бында gar? шул у? индоевропа тамырынан килеп сы?а — ?городить?, ?огораживать?.
Кешел?р баштан у? ?алалар тир??ен? урынлашыр?а тырыш?ан, с?нки улар к?р?к ва?ытта ошо стеналар артында ышы? тап?ан.
XIX—XX быуаттар?а К?нбайыш Европала ??м А?Ш-та ?алалар ??еше
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
XIX быуатта ?алалар?ы? ?ы?ыу ??еше с?н???т революция?ы ар?а?ында була. Эре ?ала би?т?л?ренд? башта ярлы ?атлам в?килд?ре й?ш?г?н.
?мм? XIX быуатта у? Европала ??м А?Ш-та тимер юлы транспортыны? ??еше ар?а?ында, эре ?алалар?ы? абруйлы би?т?л?ре барлы??а кил?, унда бай ?атлам кешел?ре й?ш?й.

?ы?ыу субурбанизация (эре ?алалар?ы? би?т?л?р ??еше) А?Ш-та Икенсе донъя ?у?ышынан ?у? башлана. Халы?ты? ?ала янына к?се?ен? ш?хси автомобилд?р?е? к?б?йе?е ??м юл селт?р??рене?, шул и??пт?н, ти? й?р?шл? магистралд?р?е? ??еше ниге? булып тора. Ошо у? ва?ытта А?Ш-ты? ?ур ?алалары ???генд? к?п фатирлы и?ке ?й??р?? й?ш?г?н ф??ир??р к?б?й?.
Субурбанизация ?ала агломерация?ын барлы??а килтер?. (ингл. metropolitan areas). Донъяла май?аны буйынса и? эре ?ала агломерация?ы — Нью-Йорк. Ул ?с штат территория?ында урынлаш?ан. Хал?ы буйынса и? ?ур агломерация — Токио. Унда 35 млн кеше й?ш?й.

Европа ?ала агломерация?ы А?Ш ??м Канада агломерация?ынан ?ала би?т?л?рене? арты? ?ур булмауы ??м ??аллы ?ала й?ки ауыл булыуы мен?н айырыла. Улар?ы? к?бе?е йо?о райондарына ?йл?нг?н. Унда?ы халы? к?н ?айын я?ында?ы эре ?ала?а автобустар?а эшк? й?р?й.
XX быуатта ??ешк?н илд?р ?алалары
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
К?п кен? ??ешк?н илд?р ю?ары урбанизация темпы мен?н айырылып тора. Бындай илд?р?? к?п миллионлы ?ала агломерацияларын булдырыу бара, м???л?н, Мехико, Буэнос-Айрес, Сан-Паулу, Рио-де-Жанейро, Калькутта, Мумбай ??м баш?алар. ?мм? ауыл хал?ыны? ?алалар?а киле?е, эшсе ?улдар?а мохтажлы?ты у?ып кит? ??м урбанизация эш?е?лек, ярым эш?е?лек и??бен арттыра, т?пк?л ?ала райондарын ки??йт?.
??еш динамика?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Индустриаль д??ер башланыу мен?н ?ала хал?ы ?ы?ыу арта, с?нки к?п кен? ауыл кеше?е ю?ары эш ха?ы ??м комфортлы тормош артынан эре ?алалар?а й?ш?рг? ынтыла.
XIX быуатта с?н???т ?алалары ?аны арта, л?кин XX быуат урбанизация быуаты тип ?анала. Быны т?б?нд?ге м??л?м?тт?р д?лилл?й: 1900 йылда ?алалар?а 13 % халы? й?ш?й, ? 2000 йыл?а — 47 %. ?леге ва?ытта ?алалар?а планетаны? ярты?ынан к?бер?к кеше?е й?ш?й.[2].
1994 йыл башына Р?с?й?? ?ала хал?ы 108,5 млн. кеше т?шкил ит?, й?ки б?т? халы?ты? 73%.
Йыл | ?алала й?ш??сел?р ?аны[3] | Барлы? халы? ни?б?тенд? ?алала й?ш??с?л?р ?аны[3] |
---|---|---|
1900 | 220 млн[4] | 13 %[4] |
1950 | 736,796 млн | 29,1 % |
1960 | 996,298 млн | 32,9 % |
1970 | 1 331,783 млн | 36 % |
1980 | 1 740,551 млн | 39,1 % |
1990 | 2 274,554 млн | 43 % |
2000 | 2 853,909 млн | 46,6 % |
2005 | 3 164,635 млн | 48,6 % |
1950 йылда 83 ?ала и??пл?н?, хал?ы 1 млн.-дан ашыу була.
2000 йылда — 411. 2010 йылда — 800-??н ашыу.
2000 йылда — 18 ?ала, хал?ы — 10 млн.-дан ашыу.
2005 йылда — 20 (22 ?ала, хал?ы - 5—10 млн. кеше, 370— 1—5 млн, 433—500— 1 млн).
2010 йылды? апрелен? улар ?аны 23 ет?.
Тикшере?сел?р, ?леге тенденция дауам итк?н осра?та, ?ала хал?ы ??р 38 йыл ?айын икел?т? артып тораса?, тип ра?лай. Европала 50 % ?ала хал?ы ?ур булма?ан ?алалар?а й?ш?й (5-10 ме? кеше) , 25 % -ы — 10-250 ме? кеше, ??м 250 ме?д?н ашыу кеше?е бул?ан ?алалар?а й?ш?г?н.
?леге ва?ытта б?т? ?алалар 1 % — тай ?оро ер май?анын алып тора.
Х??ерге ?алалар
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Х??ерге ?алалар т?р?: б?л?к?й (50 ме? кеше), уртаса (50-1000 ме? кеше), ?ур (100—250 ме? кеше), эре (250—1000 ме? кеше), и? эре (1миллион-дан — 3 млн-?а тиклем) ??м бик ны? эре (3 млн.-дан ашыу). 1980 йылдар?а донъяла 220 миллионлы ?ала и??пл?нг?н.
К?п кен? эре ?алалар?ы? юлдаш ?алалары барлы??а кил?. Йыш ?ына ?алалар ??м юлдаш-?алалар берл?ш? ??м ?ала агломерация?ын барлы??а килтер?. Улар?ы?, ?? сиратында, мегалополистар?а берл?ше?е ихтимал.
Р?с?й??ге ?алалар
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Р?с?й?? ?ала статусы Р?с?й Федерация?ыны? субъекттары ?ануни?те мен?н билд?л?н?. Шул у? ва?ытта, ?алалар ике т?рг? б?лен?: т?б?к (?лк?, край, республика ?.б.) ??м район ???ми?тенд?ге.
М???л?н, Волгоград ?лк??енд? халы? й?ш?г?н пунктты район ???ми?тенд?ге ?ала тип атау ?с?н ошондай шарттар?ы ?т?рг? к?р?к: халы? 10 ме?д?н к?м, эшсел?ре, хе?м?тк?р??ре, улар?ы? ?аил? а?залары 85 проценттан к?м булма??а (формаль критерий?ар) тейеш; с?н???т ??м м???ни ???к булыр?а тейеш (ба?алау критерийы).[5]. ?лбитт?, ?лк? ?арама?ында?ы ?алалар ?с?н талаптар ю?арыра?.
?мм? был талаптар ??т?и тип ?аналмай. Тора? пунктты? нинд?й?ер критерий?а (т?? сиратта формаль, айырыуса халы? и??бе буйынса) тура килм??е, уны? автоматик р??ешт? ?ала статусын ю?алтыуына килтерм?й, с?нки быны? ?с?н тейешле норматив хо?у?и акт (?лк? законы) ?абул ителерг? к?р?к, ? халы?ты? ?и?елерлек булма?ан ??г?реше т?би?и ?анала.
М???л?н, 2013 йылда Волгоград ?лк??е Серафимович ?ала?ыны? ни бары 9300 хал?ы була. Бынан тыш, ?ала статусы нинд?й?ер с?й?си к?с фай?а?ына (Ингушетияны? баш ?ала?ы Магас – Р?с?й?е? и? б?л?к?й ?ала?ы, Федерация субъектыны? административ ???ге ?анала) ярашлы, ?ала тарихыны? ??м м???ни?тене? ба?а?ы ке?ек (Чекалин (Р?с?й?е? и? б?л?к?й ?ала?ы), Верхотурье, Верхоянск) булыр?а м?мкин.
1990 йылдар?а Р?с?й Федерация?ында 1030-?ан к?бер?к ?ала и??пл?н?, унда 73 % халы? й?ш?й. Р?с?й?? тора? пункт, унда 12 ме?д?н д? к?м булма?ан кеше й?ш?г?н ??м халы?ты? 85%-ы ауыл хужалы?ында ш???лл?нм?г?н осра?та р?сми р??ешт? ?ала статусын алыр?а м?мкин. ?мм? Р?с?й?? хал?ы 12 ме?д?н к?мер?к бул?ан бик к?п ?алалар (1092-н?н 208) бар. Улар?ы? ?ала статусы тарихи фактор?ар ??м халы? и??бе ??г?ре? мен?н б?йле.
?ала т???л?ш?
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]?алалар?ы бер-бере?е мен?н юлдар тоташтыра. ?ала эсенд?ге юл урам й?ки проспект тип атала. Урамдар буйлап биналар, торла? йорттар ??м баш?а ?оролмалар т???л?. Биналар комплексы торла? ??м эш кварталдарына берл?штерелг?н ?й??р тир?л?й кешел?рг? й?р?? ?с?н тротуар?ар ?алын?ан. ?алалар?а биналар ??м ?аралтылар т???? т?р?:
- с?н???т ?аралтылары
- торла? йорттар ??м халы?ты хе?м?тл?ндере?
- ту?ланыу урындары
- ял ите? урындары
- парктар
- кинотеатр?ар
- ресторандар
- к?рг??м?л?р
- бар?ар
- дискотекалар ??м бейе? урындары
- спорт ?оролмалары
- дауаханалар ??м поликлиникалар
- м??ариф ?оролмалары
- дини ?оролмалар
- зыяраттар
- административ, ведомство ??м х?к?м?т ?оролмалары
- офис биналары
??р ?ала юридик сикк? й?ки ?ала ?ы?ы?ына эй?. Халы? ?аны артыуына ?арап, ?ала т???л?ш? был юридик сик аша сы?а. Юридик ??м фактик сикт?р?е? тура килм??е ?ала хужалы?ы мен?н идара ите??е ?атмарлаштыра. ?ала администрация?ы транспорт ??м коммуналь хе?м?тт?р мен?н ?? сигенд? й?ш?г?н ?ала хал?ын ?ына т?гел, ? ?ала янында й?ш??сел?р?е ??м к?н ?айын ?ала?а эшк? киле?сел?р?е л? хе?м?тл?ндерерг? м?жб?р.
Маятниклы миграция транспорт инфораструктура?ына - я?ы магистралд?р т????г?, шул и??пт?н ?аланы? тарихи урындарына ла, транспорт ?оролмаларына, ти? й?р?шл? транспорт линияларына ?ур а?са ?алыу?ы талап ит?. Был проблеманы ?ала ??м ?ала яны хал?ыны? сы?ымдарында урта? ?атнашып, й?ки административ сикте ки??йтеп кен? х?л итеп була[6].
?ала ??еше факторы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]Т?п милли й?ки халы?-ара сау?а юлдары ки?ешк?н ер??ге урын ?? м?ленд? т?рл? ва?ытта Генуя, Венеция, Париж, Амстердам, Б?й?к Новгород, Данциг ?алаларыны? ??ешен? килтер?. Шулай у? фай?алы ?а?ылмалар ят?ылы?ы урыны ла ?ур ???митк? эй? була.
?алалар экология?ы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]?алалар?а айырым микроклимат була. Бында?ы ?ауа температура?ы ??р ва?ытта ла тир?-я? м?хитт?ге уртаса температуранан ю?арыра? була. ?ала атмосфера?ыны? йылыныуы я?ыулы? яныуынан, биналар?ы йылытыу?ан ??м улар?ан килг?н йылылы?тан кил?. ?алалар?а ?ар ирт? ирей, ??емлект?р ирт? й?ш?р?, йыш ?ына икенсе ?лк?л?рг? ?ышлар?а китк?н к?см? ?оштар, ?? инстинкттарын онотоп, ошонда ?ышлар?а ?ала.
?алалар с?н???т производстволары ??м автомобиль транспорттары ар?а?ында тир?-я? м?хитте бысратыусы м??им сы?ана? булып тора. Торла? йорттар т???л?ш? елде? ти?леген к?мет?, был и?? бысратыусы матд?л?р?е? ?ауала йыйылыуына килтер?. ?алалар?ы? ??м ?ала яны би?т?л?рене? ки??йе?е ауыл хужалы?ы бил?м?л?рен ?ы??арта[7].
2012 йылда ба?ыл?ан ?Хабитат? докладында ?алалар?а парник газдарын к?мете?г? са?ырыу бар. Быны? ?с?н т?б?нд?гел?р т??дим ител?:
- энергияны ?а?лау буйынса саралар ?тк?рерг?;
- ш?хси автомобилд?рг? ?аршы тороусы й?м???т транспортын ??терерг?;
- к?п ?атлы биналар т???рг?, с?нки ты?ы? т???л?шл? территориялар парник газдарыны? а? сы?ыуына булышлы? ит?.
?ала атмаларыны? килеп сы?ышы
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]????тт?, ?ала атамалары т?б?нд?гел?р??н барлы??а кил?:
- Я?ында?ы йыл?а исемен?н
- м???л?н, Орша, М?ск??, ?амар, Ишим, Омск, Сочи, Туапсе, Воронеж, Иркутск, Ленск, Ейск, Курск, Волгоград, Вологда, Ужгород, Шпола, Харьков, Минск, Полоцк
- йыл?а?а к?р??тк?н ?ушма атамалар (Донда?ы Ростов , Днепропетровск, И?ке Оскол, Я?ы Оскол, Амур?а?ы Комсомольск, Даугавпилс, Новохопёрск, Франкфурт-на-Майне, Франкфурт-на-Одере)
- Юлбашсылар?ы?, герой?ар?ы?, ф?н, с?н??т эшм?к?р??рене?, с?й?см?нд?р?е?, почетлы граждандар?ы?, ниге? ?алыусылар?ы?, т??ге юл ярыусылар?ы?, изгел?р?е? исемд?рен?н, фамилияларынан й?ки ?ушаматтарынан. Бындай ?алалар?а, монарх ?лг?с й?ки конституцион ?оролош ??г?рг?с, кеше ба?а?ы т?шк?с, актуаллеген ю?алт?ас, территорияны сит ил оккупанттары ба?ып ал?андандан й?ки кире?енс? бойондоро??о?ло? яула?андан ?у? (Николаев (Николаевск ?лк??е), Ульяновск, Вашингтон (Колумбия округы), Ванкувер, Веллингтон, Казимир (?ала), Куйбышев, Ленинград, Лениногорск, Ленинабад, Ленинакан, Шевченко (тора? пункт), Львов, Ивано-Франковск, Хмельницкий (?ала), Кировоград, Ватутино, Владимир-Волынский, Екатеринодар, Хабаровск, Владимир (?ала), Гагарин (Смоленск ?лк??е), Королёв (?ала),Тольятти, Свердловск, Екатеринбург, Киров (Киров ?лк??е), Константинополь, Хошимин, Санта-Барбара, Сан-Франциско, Рим, Козьмодемьянск, Борисоглебск) икенсе исем бирел?.
- Был территорияла й?ш?г?н ??м й?ш??се этник т?рк?мд?р атама?ы буйынса (Париж, Шайенн (?ала), Карас?й)
- Географик й?ки ландшафт ??енс?лект?ре буйынса (Пятигорск, Белгород, Красногорск, Зеленоград, Дивноморск, Североморск, Уральск, Анапа, Брянск, Червоноград, Ливерпуль, Владимир-Волынский, Красноярск, Семилуки)
- Был территорияны? ??н?р??ре, тарихи ва?и?алары, т?би?и ресурстары буйынса (Нефтеюганск, Магнитогорск, Кисловодск, Гусь-Хрустальный, Бобруйск, Рыбинск, Тбилиси, Мытищи), Тбилиси, Мытищи)
- Хайуандар ??м ??емлект?р буйынса (Дубна, Сургут, Орёл, Елец)
- Элекке ?ала атамалары исемен? ?Я?ы? ???е ??т?? юлы й?ки географик урын буйынса. Географик урын о?шаш исемле ике ?аланы бутамау ?с?н д? фай?аланыла (Нью-Йорк, Я?ы Орлеан, Я?ы Уренгой, Усолье-Себе, Т?б?нгеНовгород, Новомосковск, Нововоронеж)
- Элекке й?ки сит телд?ге атамалар?ы я?ыса у?ыу (Лондон, Далянь, Хельсинки, С?м?р??нд)
Шулай у? ?ара?ы?
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]И?к?рм?л?р
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- ↑ А. Гутнов, В. Глазычев. Мир архитектуры. — Москва: Молодая гвардия, 1990. — 351 с. — 200 000 экз. — ISBN 5-235-00487-6.
- ↑ Ер ?ала тибында?ы планета?а ?йл?н?.
- ↑ 3,0 3,1 World Population Prospects: The 2006 Revision and World Urbanization Prospects: The 2007 Revision (ингл.). Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat. Дата обращения: 30 апрель 2009. Архивировано 21 август 2011 года. 2011 йыл 24 август архивлан?ан.
- ↑ 4,0 4,1 World Urbanization Prospects: The 2005 Revision (ингл.). Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat. Архивировано 21 август 2011 года.
- ↑ Статья 1 ?Волгоград ?лк??ене? административ-территориаль т???л?ш тура?ында? № 139-ОД
- ↑ Общественная география современного мира 2011 йыл 29 июль архивлан?ан.
- ↑ Общественная география современного мира 2011 йыл 27 июль архивлан?ан.
???би?т
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]- Арсеньев К. К., Латышев С. М.,. Город // Брокгауз ??м Ефронды? энциклопедик ???леге: 86 томда (82 т. ??м 4 ??т?м? том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
- Иванов В. В. К семиотическому изучению культурной истории большого города 2009 йыл 6 апрель архивлан?ан. // Иванов Вяч. Вс. Избранные труды по семиотике и истории культуры. Т. 4.— М., 2007, с. 165—179
- Макс Вебер Город 2016 йыл 10 март архивлан?ан.
- Chandler, T. 1987. Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census. Lewiston, NY: Edwin Mellen Press.
- Modelski, G. 2003. World Cities: ?3000 to 2000. Washington: Faros2000.
- А. Гутнов, В. Глазычев. Мир архитектуры. — Москва: Молодая гвардия, 1990. — 351 с. — 200 000 экз. — ISBN 5-235-00487-6.
- Хайдуков Д. С. Университетские города — обучение будущему // Мировой опыт и отечественные традиции управления человеческими ресурсами: Сб. материалов III Международной научно-практической конференции. МГУ / Под общ. ред. д. ф. н., проф. В. П. Пугачева;. — М.: МАКС Пресс, 2012.
- Зифельдт А. О происхождении слова ?город? 2013 йыл 11 ноябрь архивлан?ан.// ?Филологические записки?, Воронеж, 1913.
?ылтанмалар
[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]![]() |
?ала Вики???лект? |
---|---|
![]() |
?ала Викикитапханала |
![]() |
?ала Викимилект? |
![]() |
?ала Викия?ылы?тар?а |
- Буканова Р. ?., М?х?м?тнуров И. Э. ?ала // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН РБ ?Башкирская энциклопедия?, 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-306-8.
- Вагин В. Социология города
- Казанцев В. И., Светуньков М. Г. Социология города. Учебно-методическое пособие
- Хайдуков Д. С. Университетские города — точки роста // Сб.: Материалы Международного молодёжного научного форума ?Ломоносов — 2012?. МГУ. — М.: МАКС Пресс, 2012.
- Э. Гидденс. Современный урбанизм 2011 йыл 17 сентябрь архивлан?ан.
- Время пригородов?
- Доклад о состоянии городов мира (ООН), на английском языке