Ауыл
Арсланово баш?. Ары?лан
Ил	百度 面对高速增长的会员业务，腾讯视频将持续加大对优质内容的投入，不断优化会员服务体系。 Р?с?йР?с?й
Федерация субъекты	Баш?ортостан
Муниципаль район	?ый?ы районы
Ауыл бил?м??е	Ары?лан ауыл Советы
Координаталар	55°21′29″ с. ш. 58°59′26″ в. д.
Хал?ы	↘719 кеше (2010)
С???т б?лк?те	UTC+6
Почта индексы	452507
?анлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 236 810 001
ОКТМО коды	80 636 410 101
ГКГН номеры	0520753
Арсланово

Ары?лан (рус. Арсланово) — Баш?ортостан Республика?ыны? ?ый?ы районында?ы ауыл. Ары?лан ауыл Советы ???ге. 2010 йылды? 14 октябрен? халы? ?аны 719 кеше. Почта индексы — 452507, ОКАТО коды — 80236810001.

Географик урыны

• Район ???ген? тиклем (?рге ?ый?ы): 30 км
• Я?ында?ы тимер юл станция?ы (?илей?): 35 км

Ары?лан ауылы ?й йыл?а?ы ?ушылды?ы Са?ша йыл?а?ы буйында, район ???ге ?рге ?ый?ы ауылынан к?нья?-к?нсы?ыш?а табан 30 километр ??м тимер юл станция?ы ?илей?н?н (Сил?бе ?лк??е) т?нья?-к?нсы?ыш?а табан 35 километр алы?лы?та урынлаш?ан.

Тарихы

Ары?лан ауылына 1837 йылда, ата-бабалары 1725 йылда Б?л?б?й ?й??е (х??ер — Туймазы районы) Т?б?нге Бишенде ??м Балтай ауылдарына к?сеп китк?н ??м ????рене? а?аба ер??рен? ?абат ?йл?неп ?айт?ан, Троицк ?й??е ?йле улусы баш?орттары ниге? ?ал?ан.

Ары?лан ауылыны? атама?ы баш?орт зауряд-сотник Ары?лан Тайма?ов (1777—1857) исемен?н ??м ?бдр?з?? ауылынан а?алы-энеле ?бдр?з??овтар?ы? фамилия?ынан алын?ан, шулай у? ?бдр?з??, Я?ы Ту?ы?лы тип т? атал?ан. Зауряд-сотник Ары?лан Тайма?ов (уны? а?алары ??б?й ??м Моратба?ый) мен?н берг? Б?л?б?й ?й??ене? Т?б?нге Бишенде ауылынан (12-се кантонды? 9-сы йортонан, 1847 йылдан алып — 13-с? баш?орт кантонынан) х?рби губернатор ??м баш?орт-миш?р ??ск?ре командующийы Т. С. Циолковский р?хс?те буйынса, 1836—1837 йылдар?а?ы циркуляр?ар ниге?енд?, 1837 йылда ата-бабалар ерен?, я?ы булдырыл?ан Ары?лан (?бдр?з??) ауылына ?айта. Ошо йылдан башлап б?т? земство т?л????ре я?ы ауыл?а к?серел?. Шулай итеп, 1725 йылда ата-бабалары, баш?орт т?б?гене? т?нья?-к?нсы?ышында ?йле а?аба ер??рен ?алдырып, Йылан баш?орттары ерен? кер??ш булып к?сеп китк?нд?н ?у?, улар?ы? то?омдары, тыу?ан ерг? ?айтыусы к?скенсел?р, законлы халы??а ??ерел?.

Бил?м? бер?мект?рен? ине?е

Терк?? йылы	Улус, ауыл советы	?й??, кантон, район	Губерна, Республика	Д??л?т
1757	?йле улусы	Троицк ?й??е	Ырымбур губерна?ы	Р?с?й Империя?ы
1816	-се йорт	-се Баш?орт кантоны	Ырымбур губерна?ы	Р?с?й империя?ы
1834	-се йорт	-се Баш?орт кантоны	Ырымбур губерна?ы	Р?с?й империя?ы
1847	-се йорт	-се Баш?орт кантоны, ?ф? ?й??е	Ырымбур губерна?ы	Р?с?й империя?ы
1859	-се йорт	-се Баш?орт кантоны, ?ф? ?й??е	Ырымбур губерна?ы	Р?с?й империя?ы
1895	И?ке Бала?атай улусы	Златоуст ?й??е	?ф? губерна?ы	Р?с?й империя?ы
1920	бил?м??е	Дыуан-?ошсо ?й??е	Автономлы Баш?орт ССР-ы (Б?л?к?й Баш?ортостан)	РСФСР
1926	Дыуан улусы	М?с???т кантоны	Автономлы Баш?орт ССР-ы	СССР
1935	Ту?ы?лы ауыл Советы	?ый?ы районы	Баш?орт АССР-ы	СССР
1941	Ту?ы?лы ауыл Советы	?ый?ы районы	Баш?орт АССР-ы	СССР
1990	Ту?ы?лы ауыл Советы	?ый?ы районы	Баш?ортостан Республика?ы	Р?с?й Федерация?ы
2008	Ары?лан ауыл Советы	?ый?ы районы	Баш?ортостан Республика?ы	Р?с?й Федерация?ы

Ауылды? XIX быуатты? икенсе ярты?ында?ы ??еше

Баш?орттар?ы? бер ?л?ш?н?? ата-бабаларыны? ерен? к?сеп ултыртыу мотивтары ябай а?латыла: 1832 йыл?ы ер тура?ында?ы закон буйынса, а?аба баш?орттар?а ир-ат башына — 40-шар дис?тин?, ? х?рби д?р?ж?ле кер??шт?рг? (типт?р??р, миш?р??р ке?ек ?атламдар?а) — 30-ар, ? граждандар ?атламына ??р ир-ат?а 15-?р дис?тин? ер бирелг?н. Ошолар?ан сы?ып, 112 йылдан ?у? шул к?скенсел?р вари?тарыны? бер ?л?ш? ?йле улусында?ы а?абалы?ына ?йл?неп ?айта ??м шул ер??р?е? законлы хужа?ы тип таныла.

1834 йыл?ы р??из м??л?м?тт?ре буйынса, Балтай?а — 116, Т?б?нге Бишенде ауылында 183 й?н ?йле ир-аты тороп ?ал?ан. Т?б?нге Бишенде ауылынан к?сеп киле?сел?р ?? билд?ле. Бына ?аил? башлы?тарыны? исемд?ре: телг? алын?ан Морат?ужа А?сыуашев, уны? а?ай-эне?е А??ол ??м Исха?, Той?он Ильясов, Х?мит ??й?нд?ков, ?абдулла Х?митов, улы Лузамас мен?н Н?р?ш ?миров, В?лит ??м Й?рм?х?м?т Иркиндар, Йы?анша ?абанаков, уны? улы ??м?р, Ш?фей ?абана?овтар ?. б. 1851—1854 йылдар?а Т?б?нге Бишенде ауылынан Ары?лан ??м Я?ауыл ауылдарына ?бделх?ким Б?хти?ров ет?кселегенд?ге та?ы 55 й?н ?. б. к?сеп ?айт?ан. Улар ара?ында зауряд-я?ауыл С?йетбаттал ?отлояров, зауряд-я?ауыл С?йетборхан ?отлояров, Тимер??ле Сабитов, Килдей?р ?бд?шев, М?х?м?т??ле Б?хтий?ров, ?мирхан ??бд?шев, ?м?тбай Бол?айыров, ?бделх?ким Иш?лин, ??лиулла С?ф?ров, ?хт?м Той?онов, М?х?м?тй?н Баязитов, Б?хтег?р?й Б?хтей?ров, Ян?арый Рахман?улов, ?бс?л?м ??м ?бделм?н Рахман?уловтар, Р?хм?тулла Х?лимуллин бар. Губернатор?ы? 4(5-се) кантонды? зауряд-хорунжийы ?олш?рипов?а 1851 йылды? 13 ноябренд?ге к?р??тм??енд? ?йтелг?нс?, ?13-с? кантонды? Т?б?нге Башинде ауылынан ?айт?ан баш?орттар, ?бделх?ким Б?хтей?ров?а ??м уны? ипт?шт?рен?, 55 кешег?, х??ер й?ш?г?н урындарында ер бил?м?л?ре етешм?г?нлект?н, кантоны?ы??а?ы Троицк ?й??енд?ге Ур?ыла йыл?а?ы буйында?ы а?аба ер??рен?, ауыл ара?ында?ы алы?лы?ты? тиге? булыуын, ??м сыуал мейест?р урынына голланд мейест?рен талап итм?йс?, я?ы ауыл (Я?ауыл) ниге?л?рг? р?хс?т бирелг?н? тип я?ыл?ан. Ошонан сы?ып, ауылды? исемен зауряд-я?ауыл чины мен?н б?йл?п, Я?ауыл ауылы 1851 йылда т???лг?н тип ?абул итерг? м?мкин. 8 йылдан ?у? унда 40 йортта 234 баш?орт, 1920 йылда — 566 ??м 109 и??пк? алын?ан.

Ары?лан ауылы хал?ы а?абалар?ан тор?ан, 1846 йылда Сил?бе ?й??е ?йле улусыны? Дауыт, К?рим?ол, ?птек?й, Ишбулат ауылдарынан та?ы 33 ир-ат к?сеп кил?л?р.

1917 йылды? октябренд? Ер тура?ында?ы декрет ба?ылып сы??ан?а тиклем ?а?лан?ан а?абалы? хо?у?ы мотла? ?а?лан?ан. Б?л?б?й ??м Сил?бе ?й????рене? ?йле баш?орттары сит ер??р?? кер??шт?р сифатында й?ш?г?н, л?кин , к?ре?ебе?с?, улар сы?ышы буйынса ????рене? а?абалы? хо?у?ын ?а?лап ?ал?ан.

Ары?лан ауылында 1842 йылда 148 кеше й?ш?г?н.

1842 йылда 148 кешег? 27 сирек ужым ??м 88 сирек я??ы иген с?селг?н. 1897 йылда Ары?лан ауылы 73 йорттан тор?ан. Ер 94 р??из й?нен? б?ленг?н. Ике урында Б?лем ике урында — ауыл эрг??енд?ге 1-се участка, унан 20 са?рым алы?лы?та 2-се участка. 1861 йылдан алып бил?м?л?р р??изд? и??пк? алын?ан й?н башына б?лен? (94). Ауыл 20 дис?тин?г? я?ын ер?е бил?й. Ба?ыу?ар ?ал?ыулы? ??м ипкенд?р буйлап к?нья?-к?нбайышта урынлаш?ан. Ба?ыу?ар буйлап йыл?алар а?а: Са?ма?лы ??м ?оро Ши??ле йыл?алары а?а. Ба?ыу?ар?ы? ??т? тиге? т?гел, 15-к? я?ын йырын барлы??а килг?н. Балсы? ?ушыл?ан ?ара к??ш?к тупра?. ??р?нт? ер к?пт?н ??м ны? ??р?лг?н. С?се? ?йл?неше система?ы?. Ашлама ?улланылмай. Ба?ыу?ар ?абан мен?н эшк?ртел?.

1859 йылда — 220 кеше й?ш?г?н 1865 йылда 40 йортта 192 кеше й?ш?г?н. Малсылы?, игенселек, умартасылы? мен?н ш???лл?нг?нд?р. М?сет, училище бул?ан.

?йле ауылында 20-25-ш?р ?ум?а ?атып алын?ан 5 елг?ргес бар. Утлауы? 38 дис?тин?г? тиклем т?шкил ит?. Б?т? мал я?ынса 3 ай дауамында утлай. Са?ма?лы йыл?а?ы ?ыулау ?с?н бик у?айлы. Ва? мал к?т??се?е й?йге?ен ??р баштан 10 тин ала. 2-се урында — сабынлы? бил?м?л?ре. Бер дис?тин?н?н 190 бот у?ыш бир?. Урман шулай у? 2 участкала. Халы? ?? ихтыяжы ??м ?атыу ?с?н йыл ?айын 27 дис?тин?г? тиклем ки??. Б?ленг?н участкалар?ан 20-25 ?ум?а бура ?ата. Йорт хужаларыны? ярты?ы тиерлек Асыл?ужа ауылы хал?ынан дис?тин??ен? 1-2 ?умдан ??р?нт? ер (125 дис?тин?г? тиклем) ??м 40 тинд?н сабынлы? (75 дис?тин?г? тиклем) ?с?н ?уртым?а ала. 10-?а я?ын йорт ?? ??р?нт? (45 дис?тин?г? тиклем) ??м сабынлы? (40 дис?тин?) бил?м?л?рен ?уртым?а бир?. ?уртым?а бире???н халы? йылына 8 ?ум?а тиклем, ? ?алым ??м й?кл?м?л?р ?с?н — й?н башына 4,2 тин а?са ала. К???н халы? ?у?а заводында?ы ба?ар?ар?а иген, ? ?ышын Златоуст ?й??енд? бес?н ?ата.

А?ыл?ужа ауылы XIX быуатты? беренсе ярты?ында Троицк ?й??енд?ге 4-се Загорный кантоныны? 7-се йорто составында урынлаш?ан. Ауыл казак еренд? ниге?л?нг?н, халы? ?ауыл кешел?ре?, й??ни хо?у?тары уры? кр??ти?нд?ре мен?н тиге?л?г?н кр??ти?нд?р булып китк?н

Ауылды? XX быуатта?ы ??м б?г?нг? ??еше

1906 йылда м?сет, м?кт?п, 2 бакалея кибете терк?лг?н. 1920 йылда 104 йортта 661 баш?орт и??пк? алын?ан.

?леге ва?ытта Ары?лан ауылында урта м?кт?п, балалар ба?са?ы, фельдшер--акушер пункты, клуб, китапхана бар.

Халы? ?аны

Ары?лан ауылында баш?орттар, татар?ар й?ш?й (2002).

Б?т? Р?с?й ??м Б?т? Союз халы? и??бе алыу м??л?м?тт?ре буйынса халы? ?аны (кеше)

И??п алыу йылы ??м к?н?	Б?т? халы?	Ир-егетт?р	?атын-?ы??ар	Ир-егетт?р ?л?ш? (%)	?атын-?ы??ар ?л?ш? (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ?инуар)
1906 йыл	512
1920 йыл 26 август	661
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ?инуар	765
1959 йыл 15 ?инуар	542
1970 йыл 15 ?инуар
1979 йыл 17 ?инуар
1989 йыл 12 ?инуар	726
2002 йыл 9 октябрь	665
2010 йыл 14 октябрь	719	363	356	50,5	49,5

Халы? ?аны буйынса а?латма т?рл? йылдар?а и??п алыу т?ртибене? айырмалы?ы булыу с?б?пле халы? ?аныны? ??енс?леген? и?тибар итеге?.

1939 йыл — бар бул?ан халы? ?аны.

1989, 2002, 2010 йылдар?а — даими й?ш?г?н урыны булып и??пл?нг?н халы? ?аны

Халы? ?аны буйынса сы?ана?тар

Ауылда?ы халы? ?аны буйынса м??л?м?тте халы? и??бе буйынса алыу урынлы. Б?т? ил к?л?менд? ?тк?н 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йыл?ы халы? и??бе буйынса м??л?м?тт?р бар ??м асы? ?улланыу?а табыр?а була. ?ай?ы бер китаптар?ы электрон т?р?? асып ?арап була. 1926 йыл?ы халы? и??бе буйынса ??р ауыл тура?ында м??л?м?т осра?аны ю? ?ле. Унан баш?а ?ф? вил?й?тенд? 1865, 1879, 1886 йылдар?а урында?ы халы? и??бе алын?ан. Та?ы ла ревиз я?малары аша м??л?м?т бар.

• 1859 ??м 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

?ф? вил?й?те ауылдарында халы? ?аны буйынса м??л?м?т 1859 ??м 1865 йылдар?а ?арата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур вил?й?те ауылдарында халы? ?аны буйынса м??л?м?т 1866 йыл?а ?арата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта ?ф? вил?й?те ауылдары буйынса м??л?м?т бар. 500 кешен?н к?берек бул?ан ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йыл?а ?арата т???лг?н, ?мм? халы? и??бе 1920 йыл?а ?арата бирелг?н.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йыл?ы и??п алыу буйынса ??р ауыл буйынса м??л?м?т бар.

• 1989 ??м 2002 йылдар — Баш?ортостан Республика?ы ауылдарында 1989 ??м 2002 йыл?ы халы? и??бен алыу м??л?м?тт?ре буйынса халы? ?аны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йыл?ы халы? и??бен?н башлап ?алалар, ?ала т?р?нд?ге ?асабалар, райондар, район ???кт?ре буйынса халы? ?аны бар.

Билд?ле кешел?ре

• ?атауллин Раил Р?ф??т улы (3.03.1959, ?алим-химик, ю?ары м?кт?п у?ытыусы?ы. Химия ф?нд?ре докторы (2004), профессор (2006).
• ??ли?хм?тов Раил Ни??м?тй?н улы (28.11.1956, БАССР-?ы? ?ый?ы районы Ары?лан ауылы) — химик, техник ф?нд?р докторы (2005). БДУ-ны 1979 йылда тамамла?андан ?у?, 1980, 1985—1989 ??м 2005—2011 йылдар?а Ф?нд?р академия?ыны? Гербицидтар ??м ??емлект?р?е? ??еш регулятор?ары ?илми-тикшерене? институтында (НИТИГ) : 1985 йылдан сектор начальнигы, 2005 йылдан — филиал директоры булып хе?м?т ит?. БДУ-ны? инженер факультетыны? сифат мен?н идара ите? кафедра?ы м?дире. ??ли?хм?тов Раил Ни??м?тй?н улы 140-тан ашыу ф?нни хе?м?тт?р ??м 20 уйлап сы?арыу авторы.

Урамдары

• Яр буйы урамы (рус.  Набережная (улица)
• Мин?ажев урамы (рус.  Мингажева (улица)
• Совет урамы (рус.  Советская (улица)
• Киров урамы — (рус.  Кирова (улица)
• Тыныслы? урамы (рус.  Мира (улица)
• Е?е??е? 40 йыллы?ы урамы (рус.  40 лет Победы (улица)

Тир?-я? м?хит

Ер-?ыу атамалары

Тау?ар:

Урмандар:

Йыл?алар:

• ?й, Са?ша, Алйыл?а, Ши??ле

Шишм?л?р:

Ялан-бес?нлект?р:

Таусы?тар, т?б?л?р:

Баш?а урын-ер атамалары:

Шулай у? ?ара?ы?

• Дыуан

???би?т

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство ?Белая Река?, 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4 (рус.)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.]

?ылтанмалар

• Ары?лан (?ый?ы районы) // Баш?орт энциклопедия?ы. — ?ф?: БР ДА?У ?Баш?орт энциклопедия?ы?, 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — ?ф?: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• Карта д. Арсланово. Улицы
• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство ?Белая Река?, 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан.
• Арсланово на портале ?Генеалогия и Архивы?